Artwork

محتوای ارائه شده توسط شبکه کلیسای خانگی افغانستان. تمام محتوای پادکست شامل قسمت‌ها، گرافیک‌ها و توضیحات پادکست مستقیماً توسط شبکه کلیسای خانگی افغانستان یا شریک پلتفرم پادکست آن‌ها آپلود و ارائه می‌شوند. اگر فکر می‌کنید شخصی بدون اجازه شما از اثر دارای حق نسخه‌برداری شما استفاده می‌کند، می‌توانید روندی که در اینجا شرح داده شده است را دنبال کنید.https://fa.player.fm/legal
Player FM - برنامه پادکست
با برنامه Player FM !

آموزه آفرینش

22:59
 
اشتراک گذاری
 

Manage episode 340513360 series 3298966
محتوای ارائه شده توسط شبکه کلیسای خانگی افغانستان. تمام محتوای پادکست شامل قسمت‌ها، گرافیک‌ها و توضیحات پادکست مستقیماً توسط شبکه کلیسای خانگی افغانستان یا شریک پلتفرم پادکست آن‌ها آپلود و ارائه می‌شوند. اگر فکر می‌کنید شخصی بدون اجازه شما از اثر دارای حق نسخه‌برداری شما استفاده می‌کند، می‌توانید روندی که در اینجا شرح داده شده است را دنبال کنید.https://fa.player.fm/legal
تعریف

آموزۀ آفرینش بیان می‌کند که فقط خدا ازلی و سرمدی است و به تمام موجودات خارج از خودش وجود و شکل بخشیده است. خدا همه‌ چیز را با اقتدار کلام خود، از هیچ آفرید و هر آنچه آفرید، نیکو بود.

خلاصه

همان‌گونه که در اعتقادنامه‌های رسولان[1] و نیقیه[2]‌ اشاره ‌شده است، مسیحیت در طی تاریخ همواره معتقد بوده است که خدا خالق جهان است. این مقاله به بررسی آموزۀ تاریخی آفرینش و بسیاری از الزامات الهیاتی ناشی از آن می‌پردازد. این مقاله به‌جای پرداختن به حوزه‌هایی که میان مسیحیان اختلاف‌نظر ایجاد کرده، به جنبه‌های اصلی آموزۀ آفرینش می‌پردازد، که طی قرن‌ها و به‌طور گسترده مورد پذیرش مسیحیان بوده است. همچنین ضمن بررسی این جنبه‌ها، به بررسی دو عبارت «خدا آسمان‌ها و زمین را آفرید» (پیدایش ۱:۱) و «در آغاز کلام بود و کلام با خدا بود و کلام، خدا بود» (یوحنا ۱:۱) می‌پردازد. در ادامه، بخشی را به ارائه عباراتی اختصاص می‌دهد که از دیدگاه الهیاتی نشان می‌دهند خدا منشأ و نگه‌دارنده همه ‌چیز است و همه ‌‌چیز را نیکو آفریده و نسبت به مخلوقات خود مسئولیت دارد و به آن‌ها اهمیت می‌دهد. این تنوع در آفرینش‌ بدیع خدا، انعکاسی از آموزۀ تثلیث است. آفرینشِ خدا با خلاقیت انسانی تفاوت دارد و با آن قابل‌ مقایسه نیست.مقدمه

به‌سختی می‌توان تصور کرد که در مسیحیت، مسئله‌ای بیش از آفرینش، مورد بحث و اختلاف‌‌نظر باشد. این پرسش که آیا خدا همه موجودات جهان را آفریده است یا نه، به کوره‌‌راهی در شن‌زار شباهت دارد. بحث در موضوع آفرینش، افراد را به دو گروه تقسیم کرده است: آن‌ها ‌که به آفرینش اعتقاد دارند، و آن‌ها ‌که اعتقاد ندارند.[3]

اما این پرسش فقط افراد را در دو گروه مخالف قرار نمی‌دهد، بلکه پرسش‌های دیگری را مطرح می‌سازد که پاسخ آن‌ها باعث اختلاف‌نظر بیشتری حتی در بین ایمانداران می‌شود. برای نمونه، پرسش‌های مربوط به مدت ‌زمان آفرینش، سنِ زمین و رابطه آفرینش و تکامل، مباحث گوناگونی را در میان مسیحیان مطرح کرده است. هنگامی ‌که آموزۀ آفرینش مورد بحث قرار می‌گیرد، این مسائل نه‌تنها به محور اصلی بحث تبدیل می‌شوند، بلکه جنبه‌های اصلی‌تر آفرینش را تحت‌الشعاع قرار می‌دهند. هدف اصلی ما در این مقاله بررسی برخی از جنبه‌های آموزۀ آفرینش و بسیاری از مقایسه‌های کلامی است که مسیحیان در مورد آن‌ها اجماع بیشتری دارند.در آغاز خدا

سه واژۀ نخست کتاب مقدس، تأکید بدیهی بر خدا دارد. این‌ها از همان ابتدا به ما می‌گویند که قبل از اینکه هر چیز دیگری در جهان وجود داشته باشد، خدا از ازل بوده و هیچ‌ چیزی او را به ‌‌وجود نیاورده است. او از ازل و قبل از هر چیز بوده است. او از ازل بوده است، حتی پیش از اینکه چیزی مثل زمان وجود داشته باشد.نام خدا و روشی که در خروج ۳ موسی داده شد، قائم ‌به ‌ذات بودنِ خدا را تأیید و برجسته می‌کند. نام «یهوه» در آیه ۱۵، در زبان انگلیسی LORD ترجمه شده است، با حروف بزرگ نوشته می‌شود و با فعل «هستم» در آیه ۱۴ ارتباط دارد. به‌عبارت‌ دیگر، خدا نام خود را با تأکید بر «بودن»، به موسی بیان کرد؛ «به آنان (بنی‌اسرائیل) بگو: “هستم” مرا نزد شما فرستاده است.» (خروج ۱۴:۳) به ما می‌گوید که او «هستم» نام دارد؛ تنها کسی که هست. همچنین خدا نام خود را در بوته‌ای از آتش به موسی می‌گوید؛ بوته‌ای که نمی‌سوخت. (خروج ۲:۳-۳) به‌عبارت‌ دیگر، بوته در آتش شعله‌‌ور است، ولی به هیچ وجه نمی‌‌سوزد، چون به چیزی وابسته نبود، بلکه مستقل، دارای اختیار مطلق و قائم‌ به ‌ذات بود.این تصویری است که خدا با نخستین واژه‌های آفرینش به ما نشان می‌دهد.پیش از هر چیز، خدا وجود داشته، او تنها چیزی است که آفریده نشده و سرمدی است (مزامیر ۲۵:۱۰۲-۲۷ و مکاشفه ۸:۱). هیچ‌چیز او را به وجود نیاورد، بلکه او به همه موجودات خارج از خودش وجود بخشیده است. به این معنا که خدا نیاز به آفرینش نداشت تا تنها نباشد یا بتواند محبت باشد. او بی‌نیاز بوده و به چیزی خارج از خودش نیاز ندارد، بلکه او به‌دلیل سرمدی بودن، از صمیمیت و محبت کامل به‌عنوان سه شخص در یک خدا، پدر، پسر و روح‌القدس، لذت می‌برد. آفرینش دلیل کامل بودن خدا است، نه بیان نقص یا نوعی فقدان در ذاتِ او.خدا آسمان‌‌ها و زمین را آفرید

هنگامی ‌که کتاب‌ مقدس می‌گوید: «خدا آسمان‌‌ها و زمین را آفرید» (پیدایش ۱:۱) به این معنا نیست که خدا فقط آسمان‌‌ها و زمین را آفرید و چیز دیگری نیافرید. کتاب ‌‌مقدس در اینجا شکلی از گفتار را به کار می‌برد که بیان مطالب کلی با ذکر و قیاس مخالف نامیده می‌شود. در این نوع گفتار دو اصطلاح متضاد برای بیان یک کلیت به کار می‌رود. ما اغلب از این نوع گفتار در عهدنامه‌های ازدواج استفاده می‌کنیم و هنگامی‌ که قول می‌دهیم یکدیگر را «در خوشی‌ها و ناخوشی‌ها، در تهیدستی و ثروت» دوست داشته باشیم، تعهد ما فقط به یکی از این دو کرانه زندگی نیست، بلکه منظور ما همه جنبه‌‌ها و در هر قسمت از زندگی مشترکمان است.به همین ترتیب، هنگامی ‌که کتاب مقدس می‌گوید: «خدا آسمان‌‌ها و زمین را آفرید»، یعنی خدا آسمان‌‌ها و زمین و هر چیزی که بین این دو بی‌نهایت هست را آفریده است، پس یک کلیت را بیان می‌کند.نکته این آیه این است که خدا همه‌ چیز را در جهان آفرید.با اینکه خدا همه‌ چیز را آفریده است، اما همه ‌چیز را شبیه به هم و با اهمیت برابر نیافریده است. کتاب‌‌ مقدس به‌وضوح می‌فرماید که انسان اشرف مخلوقات خدا است. انسان آخرین خلقت خدا در روز آخر آفرینش بود که شبیه خدا آفریده شد و خدا انسان را بر همه موجودات حاکم کرد. (پیدایش ۲۴:۱-۲۸) با اینکه ما نمی‌دانیم تصویر خدا شامل چه چیزهایی می‌شود، اما در کتاب مقدس کاملاً آشکار است که دست‌کم عنصر آفرینندگی را شامل می‌شود.به‌عبارت دیگر، خدا انسان را خلاق آفرید تا تصویری از آفریننده بودن او را انعکاس دهد. به‌یقین انسان‌ها نمی‌توانند به روش خدا چیزی را خلق کنند؛ نکته‌ای که بعد به آن خواهیم پرداخت. اما حقیقت این است که بخشی از معنای اینکه انسان شبیه خدا آفریده شد، یعنی ما آفریده شدیم تا به‌جای او خلق کنیم (پیدایش ۲۷:۱-۲۸ را مقایسه کنید با: پیدایش ۷:۳، ۱۴:۶-۱۶، ۶:۸ و ۴:۱۱).خدا منشأ و نگه‌دارنده همه چیز است

این حقیقت که خدا تنها موجودی است که آفریده نشده و سرمدی است و آفریننده نیز هست، یعنی او منشأ و نگه‌دارنده تمام موجودات است. ما نه‌‌تنها «بودن» خود را از او داریم، بلکه «در اوست که زندگی و حرکت و هستی داریم.» آمین. (اعمال رسولان ۲۸:۱۷ را مقایسه کنید با: عبرانیان ۳:۱، دوم پطرس ۷:۳) یعنی هر فردی در جهان تابع خدا و به‌عنوان یک مخلوق به آفریننده و نگه‌دارنده‌اش متکی است. هیچ‌کس خودمختار و مستقل از خدا نیست. همه ما موجوداتی آفریده‌‌شده و وابسته به او هستیم. ما به خدایی تعلق داریم که مالک مطلق هر چیزی است. (پیدایش ۱۹:۱۴، ۲۲) یعنی ما در قبالِ او ملزم و مسئول هستیم (رومیان ۱۹:۳).این جنبه از آموزۀ آفرینش است که مسیر انجیل را هموار می‌سازد. شکی نیست که به همین دلیل هرمان باوینک[4] و فرانسیس شِیفِر[5] و بسیاری دیگر بر اهمیت آموزۀ آفرینش تأکید می‌کنند. باوینک آن را نقطه عطف آغاز «مذهب حقیقی» می‌نامد.بدون الزام و پاسخگویی نیاز به فیض از بین می‌رود. بی‌تردید به همین دلیل بسیاری از غیرمسیحیان تلاش می‌کنند آموزۀ آفرینش را تکذیب یا رد کنند، زیرا به آن‌ها اجازه می‌دهد تا هر آنچه دوست دارند و از نگاه خودشان درست است (داوران ۲۵:۲۱) را بدون احساس گناه انجام دهند.خدا به مخلوقاتش مسئولیت و اهمیت می‌دهد

این حقیقت که خدا نوع بشر را شبیه به خودش آفرید و به ما حق حاکمیت داد، به این معنا است که ما جانشین آفرینش او هستیم و در مقابل او برای مراقبت از هر آنچه او به‌خوبی آفریده است، پاسخگو هستیم. ما نه‌‌تنها به‌عنوان یک فرد مسئول، مراقبت از مخلوقات خدا را برعهده داریم، بلکه مسئول اعمال دیگران نیز هستیم، پس نگهبانِ برادر خود نیز هستیم (پیدایش ۹:۴، ملاکی ۱۰:۲).علاوه بر اینکه آفریده شدیم تا خلق کنیم، به ما اهمیت و ارزش نیز بخشیده است. در آفرینش خدا هیچ سلسله‌مراتبی بین ابنای بشر وجود ندارد. هیچ قبیله، زبان یا نژاد برای حکومت بر دیگران آفریده نشده است. همه انسان‌...

  continue reading

334 قسمت

Artwork
iconاشتراک گذاری
 
Manage episode 340513360 series 3298966
محتوای ارائه شده توسط شبکه کلیسای خانگی افغانستان. تمام محتوای پادکست شامل قسمت‌ها، گرافیک‌ها و توضیحات پادکست مستقیماً توسط شبکه کلیسای خانگی افغانستان یا شریک پلتفرم پادکست آن‌ها آپلود و ارائه می‌شوند. اگر فکر می‌کنید شخصی بدون اجازه شما از اثر دارای حق نسخه‌برداری شما استفاده می‌کند، می‌توانید روندی که در اینجا شرح داده شده است را دنبال کنید.https://fa.player.fm/legal
تعریف

آموزۀ آفرینش بیان می‌کند که فقط خدا ازلی و سرمدی است و به تمام موجودات خارج از خودش وجود و شکل بخشیده است. خدا همه‌ چیز را با اقتدار کلام خود، از هیچ آفرید و هر آنچه آفرید، نیکو بود.

خلاصه

همان‌گونه که در اعتقادنامه‌های رسولان[1] و نیقیه[2]‌ اشاره ‌شده است، مسیحیت در طی تاریخ همواره معتقد بوده است که خدا خالق جهان است. این مقاله به بررسی آموزۀ تاریخی آفرینش و بسیاری از الزامات الهیاتی ناشی از آن می‌پردازد. این مقاله به‌جای پرداختن به حوزه‌هایی که میان مسیحیان اختلاف‌نظر ایجاد کرده، به جنبه‌های اصلی آموزۀ آفرینش می‌پردازد، که طی قرن‌ها و به‌طور گسترده مورد پذیرش مسیحیان بوده است. همچنین ضمن بررسی این جنبه‌ها، به بررسی دو عبارت «خدا آسمان‌ها و زمین را آفرید» (پیدایش ۱:۱) و «در آغاز کلام بود و کلام با خدا بود و کلام، خدا بود» (یوحنا ۱:۱) می‌پردازد. در ادامه، بخشی را به ارائه عباراتی اختصاص می‌دهد که از دیدگاه الهیاتی نشان می‌دهند خدا منشأ و نگه‌دارنده همه ‌چیز است و همه ‌‌چیز را نیکو آفریده و نسبت به مخلوقات خود مسئولیت دارد و به آن‌ها اهمیت می‌دهد. این تنوع در آفرینش‌ بدیع خدا، انعکاسی از آموزۀ تثلیث است. آفرینشِ خدا با خلاقیت انسانی تفاوت دارد و با آن قابل‌ مقایسه نیست.مقدمه

به‌سختی می‌توان تصور کرد که در مسیحیت، مسئله‌ای بیش از آفرینش، مورد بحث و اختلاف‌‌نظر باشد. این پرسش که آیا خدا همه موجودات جهان را آفریده است یا نه، به کوره‌‌راهی در شن‌زار شباهت دارد. بحث در موضوع آفرینش، افراد را به دو گروه تقسیم کرده است: آن‌ها ‌که به آفرینش اعتقاد دارند، و آن‌ها ‌که اعتقاد ندارند.[3]

اما این پرسش فقط افراد را در دو گروه مخالف قرار نمی‌دهد، بلکه پرسش‌های دیگری را مطرح می‌سازد که پاسخ آن‌ها باعث اختلاف‌نظر بیشتری حتی در بین ایمانداران می‌شود. برای نمونه، پرسش‌های مربوط به مدت ‌زمان آفرینش، سنِ زمین و رابطه آفرینش و تکامل، مباحث گوناگونی را در میان مسیحیان مطرح کرده است. هنگامی ‌که آموزۀ آفرینش مورد بحث قرار می‌گیرد، این مسائل نه‌تنها به محور اصلی بحث تبدیل می‌شوند، بلکه جنبه‌های اصلی‌تر آفرینش را تحت‌الشعاع قرار می‌دهند. هدف اصلی ما در این مقاله بررسی برخی از جنبه‌های آموزۀ آفرینش و بسیاری از مقایسه‌های کلامی است که مسیحیان در مورد آن‌ها اجماع بیشتری دارند.در آغاز خدا

سه واژۀ نخست کتاب مقدس، تأکید بدیهی بر خدا دارد. این‌ها از همان ابتدا به ما می‌گویند که قبل از اینکه هر چیز دیگری در جهان وجود داشته باشد، خدا از ازل بوده و هیچ‌ چیزی او را به ‌‌وجود نیاورده است. او از ازل و قبل از هر چیز بوده است. او از ازل بوده است، حتی پیش از اینکه چیزی مثل زمان وجود داشته باشد.نام خدا و روشی که در خروج ۳ موسی داده شد، قائم ‌به ‌ذات بودنِ خدا را تأیید و برجسته می‌کند. نام «یهوه» در آیه ۱۵، در زبان انگلیسی LORD ترجمه شده است، با حروف بزرگ نوشته می‌شود و با فعل «هستم» در آیه ۱۴ ارتباط دارد. به‌عبارت‌ دیگر، خدا نام خود را با تأکید بر «بودن»، به موسی بیان کرد؛ «به آنان (بنی‌اسرائیل) بگو: “هستم” مرا نزد شما فرستاده است.» (خروج ۱۴:۳) به ما می‌گوید که او «هستم» نام دارد؛ تنها کسی که هست. همچنین خدا نام خود را در بوته‌ای از آتش به موسی می‌گوید؛ بوته‌ای که نمی‌سوخت. (خروج ۲:۳-۳) به‌عبارت‌ دیگر، بوته در آتش شعله‌‌ور است، ولی به هیچ وجه نمی‌‌سوزد، چون به چیزی وابسته نبود، بلکه مستقل، دارای اختیار مطلق و قائم‌ به ‌ذات بود.این تصویری است که خدا با نخستین واژه‌های آفرینش به ما نشان می‌دهد.پیش از هر چیز، خدا وجود داشته، او تنها چیزی است که آفریده نشده و سرمدی است (مزامیر ۲۵:۱۰۲-۲۷ و مکاشفه ۸:۱). هیچ‌چیز او را به وجود نیاورد، بلکه او به همه موجودات خارج از خودش وجود بخشیده است. به این معنا که خدا نیاز به آفرینش نداشت تا تنها نباشد یا بتواند محبت باشد. او بی‌نیاز بوده و به چیزی خارج از خودش نیاز ندارد، بلکه او به‌دلیل سرمدی بودن، از صمیمیت و محبت کامل به‌عنوان سه شخص در یک خدا، پدر، پسر و روح‌القدس، لذت می‌برد. آفرینش دلیل کامل بودن خدا است، نه بیان نقص یا نوعی فقدان در ذاتِ او.خدا آسمان‌‌ها و زمین را آفرید

هنگامی ‌که کتاب‌ مقدس می‌گوید: «خدا آسمان‌‌ها و زمین را آفرید» (پیدایش ۱:۱) به این معنا نیست که خدا فقط آسمان‌‌ها و زمین را آفرید و چیز دیگری نیافرید. کتاب ‌‌مقدس در اینجا شکلی از گفتار را به کار می‌برد که بیان مطالب کلی با ذکر و قیاس مخالف نامیده می‌شود. در این نوع گفتار دو اصطلاح متضاد برای بیان یک کلیت به کار می‌رود. ما اغلب از این نوع گفتار در عهدنامه‌های ازدواج استفاده می‌کنیم و هنگامی‌ که قول می‌دهیم یکدیگر را «در خوشی‌ها و ناخوشی‌ها، در تهیدستی و ثروت» دوست داشته باشیم، تعهد ما فقط به یکی از این دو کرانه زندگی نیست، بلکه منظور ما همه جنبه‌‌ها و در هر قسمت از زندگی مشترکمان است.به همین ترتیب، هنگامی ‌که کتاب مقدس می‌گوید: «خدا آسمان‌‌ها و زمین را آفرید»، یعنی خدا آسمان‌‌ها و زمین و هر چیزی که بین این دو بی‌نهایت هست را آفریده است، پس یک کلیت را بیان می‌کند.نکته این آیه این است که خدا همه‌ چیز را در جهان آفرید.با اینکه خدا همه‌ چیز را آفریده است، اما همه ‌چیز را شبیه به هم و با اهمیت برابر نیافریده است. کتاب‌‌ مقدس به‌وضوح می‌فرماید که انسان اشرف مخلوقات خدا است. انسان آخرین خلقت خدا در روز آخر آفرینش بود که شبیه خدا آفریده شد و خدا انسان را بر همه موجودات حاکم کرد. (پیدایش ۲۴:۱-۲۸) با اینکه ما نمی‌دانیم تصویر خدا شامل چه چیزهایی می‌شود، اما در کتاب مقدس کاملاً آشکار است که دست‌کم عنصر آفرینندگی را شامل می‌شود.به‌عبارت دیگر، خدا انسان را خلاق آفرید تا تصویری از آفریننده بودن او را انعکاس دهد. به‌یقین انسان‌ها نمی‌توانند به روش خدا چیزی را خلق کنند؛ نکته‌ای که بعد به آن خواهیم پرداخت. اما حقیقت این است که بخشی از معنای اینکه انسان شبیه خدا آفریده شد، یعنی ما آفریده شدیم تا به‌جای او خلق کنیم (پیدایش ۲۷:۱-۲۸ را مقایسه کنید با: پیدایش ۷:۳، ۱۴:۶-۱۶، ۶:۸ و ۴:۱۱).خدا منشأ و نگه‌دارنده همه چیز است

این حقیقت که خدا تنها موجودی است که آفریده نشده و سرمدی است و آفریننده نیز هست، یعنی او منشأ و نگه‌دارنده تمام موجودات است. ما نه‌‌تنها «بودن» خود را از او داریم، بلکه «در اوست که زندگی و حرکت و هستی داریم.» آمین. (اعمال رسولان ۲۸:۱۷ را مقایسه کنید با: عبرانیان ۳:۱، دوم پطرس ۷:۳) یعنی هر فردی در جهان تابع خدا و به‌عنوان یک مخلوق به آفریننده و نگه‌دارنده‌اش متکی است. هیچ‌کس خودمختار و مستقل از خدا نیست. همه ما موجوداتی آفریده‌‌شده و وابسته به او هستیم. ما به خدایی تعلق داریم که مالک مطلق هر چیزی است. (پیدایش ۱۹:۱۴، ۲۲) یعنی ما در قبالِ او ملزم و مسئول هستیم (رومیان ۱۹:۳).این جنبه از آموزۀ آفرینش است که مسیر انجیل را هموار می‌سازد. شکی نیست که به همین دلیل هرمان باوینک[4] و فرانسیس شِیفِر[5] و بسیاری دیگر بر اهمیت آموزۀ آفرینش تأکید می‌کنند. باوینک آن را نقطه عطف آغاز «مذهب حقیقی» می‌نامد.بدون الزام و پاسخگویی نیاز به فیض از بین می‌رود. بی‌تردید به همین دلیل بسیاری از غیرمسیحیان تلاش می‌کنند آموزۀ آفرینش را تکذیب یا رد کنند، زیرا به آن‌ها اجازه می‌دهد تا هر آنچه دوست دارند و از نگاه خودشان درست است (داوران ۲۵:۲۱) را بدون احساس گناه انجام دهند.خدا به مخلوقاتش مسئولیت و اهمیت می‌دهد

این حقیقت که خدا نوع بشر را شبیه به خودش آفرید و به ما حق حاکمیت داد، به این معنا است که ما جانشین آفرینش او هستیم و در مقابل او برای مراقبت از هر آنچه او به‌خوبی آفریده است، پاسخگو هستیم. ما نه‌‌تنها به‌عنوان یک فرد مسئول، مراقبت از مخلوقات خدا را برعهده داریم، بلکه مسئول اعمال دیگران نیز هستیم، پس نگهبانِ برادر خود نیز هستیم (پیدایش ۹:۴، ملاکی ۱۰:۲).علاوه بر اینکه آفریده شدیم تا خلق کنیم، به ما اهمیت و ارزش نیز بخشیده است. در آفرینش خدا هیچ سلسله‌مراتبی بین ابنای بشر وجود ندارد. هیچ قبیله، زبان یا نژاد برای حکومت بر دیگران آفریده نشده است. همه انسان‌...

  continue reading

334 قسمت

همه قسمت ها

×
 
Loading …

به Player FM خوش آمدید!

Player FM در سراسر وب را برای یافتن پادکست های با کیفیت اسکن می کند تا همین الان لذت ببرید. این بهترین برنامه ی پادکست است که در اندروید، آیفون و وب کار می کند. ثبت نام کنید تا اشتراک های شما در بین دستگاه های مختلف همگام سازی شود.

 

راهنمای مرجع سریع