گفتاری درباره اراده آزاد، دکتر آذرخش مکری

Bapu

معرفی کتاب-اراده آزاد ترمیمی:بازگشت به ریشه های زیستی. در ادامه بحث مقوله اراده آزاد و انتخاب کتاب خواندنی و جالب دیگری خدمت علاقمندان معرفی می گردد. این اثر نوشته بروس والر، فیلسوف آمریکایی است که رویکردی متفاوت و تا حدی جدید به مسئله اراده آزاد دارد. والر آثار زیادی در این زمینه و همچنین مقوله مسئولیت اخلاقی دارد. "نظام سمج مسئولیت اخلاقی" و "بی عدالتی مجازات" از این زمره اند که در فرصت های بعدی به معرفی آنها هم اقدام خواهم کرد. اما در کتاب حاضر والر مدعی است که از دیر باز با وجود بحث های متعدد درباره وجود یا عدم پدیده ایی بنام آزادی و انتخاب، همواره این امور به انسان محدود مانده و فرض اینگونه بوده که اگر هم اراده آزاد وجود داشته باشد منحصر به انسان است. والر این پیش فرض را به چالش می کشد و اشاره دارد که نوعی تامل، انتخاب و دوراندیشی در حیوانات هم دیده می شود و کشیدن مرز قاطع بین انسان و حیوانات مبنای علمی ندارد. او با این ابتکار سعی دارد از زاویه دیگری به چالش دیرینه اراده آزاد بپردازد و بسیار از سوالات را بلاموضوع سازد. البته با وجود عنوان انتخابی برای کتاب، بخش محدودی از آن به این رویکرد تعلق دارد و فصل های اولیه جمع بندی دیدگاههای مطرح درباره اراده آزاد و چالش های سنتی این حوزه است. از این جهت کتاب خوبی برای علاقمندان به آشنایی با تاریخچه و سوالات و رویکردهای عمده فلسفی است. او بدرستی اشاره دارد که حتی تعریف و انتظار ما از اراده آزاد بسیار متفاوت و گاهی متناقض است. آیا انتخاب های آزاد ما باید در چارچوب عقلانیت بگنجند یا اتفاقاً زمانی آزادیم که بتوانیم تصمیم های خردگریزانه و مخرب بگیریم؟ آیا انتخاب آزاد باید همسو با جبر محیطی باشد یا به گونه ایی "معجزه مانند" نظام علّی را نقض کند؟ آیا لازمه اراده آزاد توان تصمیم های افراطی است؟ و سوالات بسیار زیاد دیگری که نشان از پیچیدگی موضوع دارد. تلاش دیگر والر بر جداساختن مسئولیت اخلاقی از اراده آزاد است. او مدعی است این دو پدیده طی تاریخ در هم تنیدگی زیادی داشتند و همواره لازم و ملزوم یکدیگر تلقی می شدند. اما او سعی دارد نشان دهد که ممکن است حیوانات نوعی آزادی انتخاب داشته باشند اما طبعاً صحبت از مسئولیت پذیری در انها نابخردانه است.