))
فلسفه به روایت حامد قدیری
عالَم چه‌طور می‌بود اگر همه‌ی آدم‌ها جهان را با هدست‌های واقعیت مجازی می‌دیدند؟ کانت با انقلاب کوپرنیکی‌اش در فلسفه نظریه‌ای پروراند که ما را به پاسخِ این سوال نزدیک می‌کند. اهمیت انقلاب کانت آن‌قدر بود که فلسفه را به دو دوره‌ی پیش از کانت و پس از کانت تقسیم کرد. در این اپیزود با انقلاب کوپرنیکی کانت سروکله می‌زنم و در پایان هم از کتاب تازه‌ام، ذهن…
دکارت با دیدنِ مجسمه‌های خودکاری که توی پاریس ساخته شده بودند به این فکر افتاد که از کجا معلوم بدن انسان و مهم‌تر از آن، کل جهان مثل همین مجسمه‌های تماماً مکانیکی نباشند؟ دکارت بعدها توی فلسفه‌اش این ایده را پی گرفت و حرف‌هایش سرآغاز فلسفه‌ی مدرن شد. اما موضع دکارت با بحران مهمی مواجه شد که دست‌آخر مجبور شد دست‌به‌دامنِ غده‌ی صنوبری شود. در این اپی…
آیا ممکن است روزی به یک کارخانه‌ی آدم‌سازی بروید و یک کپی از خودتان را سفارش دهید؟ این افسانه‌ای است که با مفهوم «شبیه‌سازی» پیوند خورده است. در این اپیزود، قصه‌ی پاگرفتنِ مفهوم شبیه‌سازی و بعضی استدلال‌های علیه آن را می‌شنویم و می‌فهمیم که چرا در پایان قرن بیستم و آغاز قرن بیست‌و‌یکم این‌قدر معرکه‌ی آرا و جدل‌های فلسفی بوده است. حامی این اپیزود: ک…
شاید شنیده باشید که پیتر سینگر فیلسوف اخلاقی است که از حق حیوانات دفاع می‌کند و گوشت‌خواری را نادرست می‌داند. اما آیا می‌دانستید که روزگار گوشت‌خواری‌اش با یک گفت‌و‌گو سرِ میز غذا به سر رسید؟ در این اپیزود، ماجرای آخرین استیک سینگر را تعریف می‌کنم و با استدلال‌های گیاه‌خواران کلنجار می‌روم. در پایانِ این اپیزود، شما می‌مانید و کلی تردید درباره‌ی ای…
ما کُلی جمله درباره‌ی شرلوک هولمز و رستم و زال و سیمرغ داریم که بنا به درک متعارف‌مان صادق‌اند؛ مثلا «شرلوک هولمز کارآگاه است» یا «زال پدر رستم است» یا «سیمرغ پر خود را به زال داد». اما فلاسفه و منطق‌دان‌ها می‌گویند این جملات با یک بحران خیلی جدی مواجه‌اند که نمی‌توانیم به‌راحتی از کنارشان بگذریم. آن بحران چیست و چه‌طور باید با آن سروکله بزنیم؟ در …
یکی از مهم‌ترین سوالات معرفت‌شناسی این است که ما انسان‌ها باورهایمان را از چه منابعی به دست می‌آوریم. در این اپیزود، پنج منبع ادراک حسی، حافظه، درون‌نگری، عقل و گواهی را معرفی می‌کنیم و ذکر خیری هم از فیلم «ذهن زیبا» و ماجرای جان نش می‌کنیم. حامی این اپیزود: رایو | سایت‌ساز آنلاین کد تخفیف ۲۰درصدی رایو Logos حمایت از پادکست لوگوس کانال تلگرام پادکس…
ادموند گتیه استادی بود که دانش‌گاه‌ش از دستِ مقاله‌چاپ‌نکردنِ او شاکی بود و دائم فشار می‌آورد که مقاله‌ای چاپ کن. او هم ناچار برای خالی‌نبودنِ عریضه مقاله‌ای سه‌صفحه‌ای نوشت اما همین مقاله بحران مهمی برای معرفت‌شناسی ایجاد کرد. فلاسفه دو هزار سال بود که علم و معرفت را باور صادق موجه می‌دانستند اما گتیه مثال‌‌نقض‌هایی آورد و نشان داد که این تعریف آن…
از قدیم، یکی از اصلی‌ترین سوالات فلسفه به این برمی‌گشت که «شناخت چیست؟» «چه زمانی می‌توانم بگویم که چیزی را درباره‌ی جهان می‌دانم؟» این پرسش‌ها در حوزه‌ای به نام معرفت‌شناسی پی گرفته می‌شود. این اپیزود سرآغاز بحثی دنبال‌دار درباره‌ی معرفت‌شناسی است که با سوال از چیستی شناخت و توضیح مؤلفه‌های سازنده‌ی آن شروع کرده‌ایم. دست‌آخر به این می‌پردازیم که ن…
احتمالا اولین مواجهه‌ی ما با مباحث فلسفه‌ی دین همان چیزی است که به «برهان نظم» مشهور شده: جهان نظم غایت‌مندی دارد؛ پس ناظم هوشمندی در پسِ این نظم ایستاده است. پیش‌رفت‌های علمی، به‌خصوص در قالب نظریه‌ی تکامل، این استدلال را با مشکلاتی مواجه کرده است؛ طوری که داغ‌ترین بحث میان علم و دین به همین تعارض برمی‌گردد. در این اپیزود، شمایی کلی از معرکه‌ی میا…
فرض کنید یک زندانی هستید که به حکم دادگاه صالحه به حبس کوتاه‌مدت محکوم شده‌اید. حالا در طول دوران حبس، یک بیماری عجیب شیوع پیدا می‌کند که میزان کشندگی نسبتاً بالایی دارد و شما هم بنا به اوضاع و شرایط زندان و چیزهایی که درباره‌ی آن بیماری شنیده‌اید، احتمال بالایی می‌دهید که به آن بیماری مبتلا شوید. اگر فرصتی برای فرار از زندان پیش بیاید، از آن‌جا فر…
سقط‌جنین یکی از مهم‌ترین موضوعاتی است که می‌توانیم هزار‌و‌یک‌جور مسئله و منظر فلسفی درباره‌ش پیدا کنیم. توی این اپیزود دوباره سراغ این موضوع رفته‌ایم و این‌بار با این سوال کلنجار می‌رویم که آیا می‌توانیم حالتی را تصور کنیم که برای جنین حق حیات قائل باشیم اما هم‌چنان سقط‌جنین را جائز بدانیم؟ برای بررسی این مسئله سراغ یکی از مشهورترین آزمایش‌های ذهنی…
خیلی از ما آرزوهای بزرگی داشتیم که محقق نشده‌اند و حالا هم برای تحقق‌شان دیر شده است. در این اوقات، نوعی غم و اندوه روی دل‌مان می‌نشیند که افسوس از عمر رفته و افسوس از این‌که مرگ در پیش است. بعضی‌‌ها این حس را بحران میان‌سالی می‌دانند. در این اپیزود، با نگاهی فلسفی به سراغ این بحران می‌رویم و وجوهی از آن را می‌شکافیم. حامی این اپیزود: نشر مهرگان خِ…
دین یکی از قدیمی‌ترین مسئله‌های بشر است که همیشه‌ی تاریخ با آن درگیری داشته. فلسفه هم از همان بدو شکل‌گیری‌اش با این مسئله کلنجار رفته است. اما دروازه‌ی ورود به بحث فلسفی از دین کجاست؟ در این اپیزود این دروازه را نشان می‌دهیم و سعی می‌کنیم از آن گذر کنیم و اندکی در شهر فلسفه‌ی دین قدم بزنیم. حامی این اپیزود: نشر مهرگان خِرد، ناشر کتاب‌هایی برای زند…
آیا می‌توان حوزه‌ای از اخلاق را تصور کرد که روابط میان ما و روبات‌ها را سروسامان دهد؟ در این اپیزود به مفهوم روبواتیکس (اخلاق روباتی) و برخی از نتایج عجیب‌و‌غریب آن برای زندگی معمولی‌مان می‌پردازم. اسپانسر این اپیزود: جاب‌ویژن | سامانه‌ای برای یافتن موقعیت‌های شغلی حمایت از پادکست لوگوس کانال تلگرام پادکست لوگوس توییتر پادکست لوگوس اینستاگرام پادکس…
جرمی بنتام فیلسوف و حقوق‌دانی بود که زندانی با معماری خاص طراح کرد: زندان سراسربین. اما این ایده به یک طرح معماری منحصر نماند و روح‌ش در تمام دستگاه‌های نظارتی مدرن دمیده شد. آن‌چنان که احتمالا همین حالا شما در یک زندان سراسربین سکونت دارید. در این اپیزود، از ایده‌ی سراسربینی و نمونه‌های آن در زندگی روزمره‌مان حرف می‌زنیم. حامی این اپیزود: نشر اسم …
آیا ممکن است ماشین‌های دست‌ساخته‌‌مان مثل خودمان فکر کنند و فهم و شعور داشته باشند؟ این سوال از همان روزهایی در ذهن ما انسان‌ها جوانه زد که توانستیم ماشین مکانیکی ــ هرچند خیلی ساده ــ بسازیم. در این اپیزود با آزمون تورینگ و آزمایش ذهنی اتاق چینی آشنا می‌شویم تا تصویری از مسئله‌ی فهم و شعور ماشین‌ها داشته باشیم. حامی این اپیزود: نشر اسم اگر می‌خواه…
شاگرد یدک‌فروش و مکانیک، هر دو، با قطعات ماشین سروکله می‌زنند اما فرق‌شان چیست؟ از قرار معلوم، شاگرد یدک‌فروش قطعات را می‌شناسد اما مکانیک موتور را «می‌فهمد». در این اپیزود از فهم و اهمیت آن برای انسان حرف می‌زنیم و البته نشان می‌دهیم که در روزگار فعلی، ممکن است بحرانی برای فهم‌مان پیش بیاید: غول چراغ جادویی که در ابتدا دوست ماست اما آخرِ کار خائن …
مسئله‌ی «جبر و اختیار» یکی از قدیمی‌ترین مسئله‌های تاریخ فلسفه است. یکی از شاخه‌های این مسئله آن‌جاست که آیا می‌توان به جبر اعتقاد داشت و در عین حال، آدم‌ها را در قبال کارهایشان مسئول دانست؟ در این اپیزود سراغ یکی از آزمایش‌های ذهنی مربوط به این مسئله می‌رویم: آزمایش ذهنی هری فرانکفورت که می‌خواهد با کمک آن به ما نشان دهد که حتی اگر گزینه‌ی محتومی …
یکی از قدیمی‌ترین و پرمجادله‌ترین بحث‌های تاریخ فلسفه همانا بحث بر سرِ وجود خداست. طی چندهزارسال اندیشه‌ورزی در این زمینه کُلی استدلال له و علیه وجود خدا مطرح شده که در این میان، یکی از آن‌ها عجیب‌تر و پرمناقشه‌تر از بقیه به نظر می‌آید: استدلال وجودشناختی آنسلم. قدیس آنسلم این استدلال را در قرن یازدهم میلادی مطرح کرد اما هزار سال است که آکادمی فلسف…
ما وقتی با جهانی پر از خنزرپنزر مواجه می‌شویم، اول می‌ترسیم اما کم‌کم تلاش می‌کنیم روی این جهان احاطه بیابیم و آن را کنترل کنیم. یکی از راه‌های احاطه پیدا کردن بر جهان نام‌گذاری است. ساحران، دولت‌ها و حتی شبکه‌های مجازی از این ایده بهره گرفته‌اند تا بتوانند آدم‌های جهان را تحت کنترلِ خودشان داشته باشند. اسپانسر: نت‌نگار|سرویسی از کاوه‌نگار برای مان…
انگار کنیم که کسی با اسلحه بالای سرمان ایستاده و ما را تهدید می‌کند که فهرستی از دارایی‌هایمان بنویسیم تا بتواند آن‌ها را بدزدد. از قرار معلوم، این‌طور نیست که صادقانه همه‌ی داروندارمان را فهرست کنیم. اما چه فرقی هست بین این وضعیت و وقتی که دولت ما را مجبور می‌کند اظهارنامه‌های مالیاتی را پر کنیم؟ در این اپیزود با این سوال کلنجار می‌رویم و در باب م…
اخلاق و فلسفه‌ی اخلاق از حوزه‌های مهم فلسفه‌اند که با زندگی روزمره‌ی ما سروکار دارند. برای آن‌که در بزنگاه‌های حساس زندگی‌مان داوری‌های اخلاقیِ درستی داشته باشیم می‌توانیم ذهنِ اخلاقی‌مان را با مسئله‌های اخلاقی ورز بدهیم. در این اپیزود با مسئله‌ی سقط‌جنین کلنجار می‌رویم تا جنبه‌ای از جنبه‌های اخلاقی آن را وارسی کنیم و شمایی کلی از این مسئله به دست …
بودریار گفته بود «جنگ خلیج‌فارس اتفاق نیفتاده است» و تقصیر پذیرش عمومی این جمله را به گردنِ رسانه‌ها انداخته بود. از نگاه بودریار، ما در عصری زندگی می‌کنیم که انگار همه‌مان یک‌جور هدست‌های واقعیت مجازی روی چشمان‌مان گذاشته‌ایم و جهان را آن‌طور که رسانه‌ها می‌خواهند می‌بینیم. آیا گریزی از این وضعیت هست؟ اسپانسر: سماک | سلام ما به ادبیات کاربردی حمای…
اگر زرهی پانصدساله پیدا کنید، چه می‌کنید؟ اگر دوهزار سال پیش، زرهی پانصدساله پیدا می‌کردید چه؟ در این اپیزود به این می‌پردازیم که رفتار انسان‌ها در این دو موقعیت تفاوت‌های بسیاری با هم خواهد داشت؛ چرا که انسان مدرن به «معنای تاریخی» ملتفت شده است. همین التفات به معنای تاریخی است که باعث شده موزه‌ها ساخته شوند و کسانی «توریست اماکن تاریخی» باشند. اس…
ما احساس می‌کنیم که یاد گرفتنِ فرم‌های استدلالی به ما کمک می‌کند که استدلال‌های خوبی ارائه کنیم. اما این‌طور نیست. ما باید یاد بگیریم که پنج موقعیت مختلف برای استدلال‌آوری وجود دارد که هر کدام هدف و غرض خاصی دارد و همین هدف و غرض می‌طلبد که از فرم‌ها و مقدمات خاصی استفاده کنیم. خوبیِ این بحث آن‌جاست که پس از آشنایی با پنج اقلیم استدلال، می‌توانیم …
شاید باید بپذیریم که در اکثر مواقع، دسترسی باواسطه به واقعیت داریم؛ یعنی با اتکا به شواهد و مدارک، حکمی صادر می‌کنیم که امیدواریم با واقعیت مطابق باشد. حالا اگر آن «واقعیت» یک قتل باشد و آن شواهد و مدارک نیز اسنادی باشند که در اختیار دادگاه است و آن حکم نیز حکم به قاتل‌بودن و مستحق اعدام بودنِ متهم باشد، آن‌وقت ماجرا کمی بحرانی و قابل‌تأمل می‌شود. …
